به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، نشست تخصصی با عنوان «آموزش و پديده مهاجرت: مديريت چالش ها، بهره گيري از فرصت ها» با حضور صاحب‌نظران، پژوهشگران و نمايندگان دستگاه هاي مختلف در روز دوشنبه 12/8/1404 در سالن اجتماعات پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش برگزار شد. در این نشست، دکتر ويدا رحیمی‌نژاد، عضو هيات علمي پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، یافته‌های مطالعه خود تحت عنوان «پيامدهاي مهاجرت اتباع افغانستانی بر مدارس استان قم» را ارائه کرد. وی با اشاره به تمرکز بالای جمعیت دانش‌آموزی اتباع در برخی مدارس شهر قم (در برخی موارد تا ۷۰ درصد)، به بررسي پيامدهاي آن از بعد آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی پرداخت. از جمله يافته هاي مهم در بعد آموزشي مي توان به «انگيزه تحصيلي پايين دانش اموزان اتباع افغانستاني»، « كندي پيشرفت تحصيلي در كلاس هاي درس»، «فشار مضاعف بر معلمان و كاهش كيفيت تدريس»، «نرخ بالای بی سوادی والدین دانش آموزان اتباع افغانستانی و نقش تعیین کننده سواد والدین در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اتباع افغانستانی» و از بعد فرهنگي « وجود نسل های مختلف دانش آموزان اتباع با نگرش های متفاوت نسبت به ایران » و در بعد اجتماعي «خانواده هايي با جمعیت زیاد »، « ضعف نظارت والدین بر دانش آموزان افغانستانی» و «طيف الگوي ادغام هويتي شامل ادغام کامل، ادغام فراهویت ساز، انفکاک، ادغام بدون حس تعلق به جامعه ایرانی» و از بعد اقتصادي «فشار مالی قابل توجه بر آموزش و پرورش استان قم با اختصاص حدود 80 مدرسه به دانش آموزان اتباع افغانستانی در سال 1403-1402و مواجهه با کسری بودجه»، «مشارکت بسیار محدود کمساریای عالی در ساخت مدرسه» و «فرهنگ عدم مشارکت مالی» اشاره كرد.
دكتر سيد خليل سيد علي پور، عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم انتظامي و مطالعات اجتماعي نيز مطالب خود را تحت عنوان « عوامل و پيامدهاي مهاجرت اتباع افاغنه به ايران با تاكيد بر مدارس» ارائه دادند. ايشان به عوامل و پیامدهای گسترده مهاجرت اتباع افغانستانی اشاره كرده و بر لزوم تدوین استراتژی و سیاست مهاجرتی جامع تأکید کرد. ديگر سخنران اين نشست تخصصي دكتر رضا بيگدلو، عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم انتظامي و مطالعات اجتماعي نيز به ویژگی‌های منحصربه‌فرد پدیده مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران ازلحاظ حجم، تداوم و تنوع قومی، بر لزوم مدیریت هوشمندانه این جمعیت برای جلوگیری از تبدیل آن به یک چالش پایدار تأکید کرد.
خانم باریکانی از وزارت کشور با اشاره به اقدامات انجام‌شده، از اجرای طرح سرشماری و تعیین تکلیف اتباع و راه‌اندازی سامانه جامع اطلاعات اتباع خبر داد. وی اعلام کرد که برای سال تحصیلی جاری، حدود ۳۷۰ هزار معرفی‌نامه تحصیلی برای دانش‌آموزان اتباع صادر شده است.
دکتر سلیمی رئیس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش نیز با تأکید بر تعهد ایران برای تحصیل همه کودکان حاضر در خاک کشور، بر اساس قوانین داخلی و بین‌المللی، از تصمیم اخیر برای امکان‌سنجی ادامه تحصیل تمام دانش‌آموزان اتباع سال گذشته، حتی در صورت عدم دارا بودن مدارک اقامتی معتبر، خبر داد
جمع‌بندی و پیشنهادات راهبردی: شرکت‌کنندگان در این نشست بر چند محور کلیدی تأکید کردند :
- فقدان استراتژی ملی مهاجرت: نبود سیاست و راهبرد کلان، یکپارچه و بلندمدت در قبال پدیده مهاجرت
- کهنگی قوانین و جزیره‌ای عمل کردن نهادها: قوانین موجود پاسخگوی پیچیدگی‌های وضعيت کنونی نیست و هماهنگی بین‌دستگاهی ضعیف است
- لزوم مدیریت هوشمندانه توزیع جمعیت: جلوگیری از تمرکز شدید در برخی استان‌ها و شهرها مانند قم و جنوب شرق تهران
- تبدیل تهدید به فرصت با نگاه فرصت‌محور: استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی این جمعیت به جای نگاه صرفاً امنیتی و تهدیدمحور
- توانمندسازی نظام آموزشی: تأمین منابع مالی، آموزش معلمان برای تدریس در کلاس‌های چندفرهنگی و تقویت زیرساخت‌های آموزشی در مناطق پرتراکم
- تدوین برنامه‌های هویت‌ساز و ادغام‌محور: اجرای برنامه‌های مشخص برای تقویت هویت مشترک و جامعه‌پذیری دانش‌آموزان اتباع.
در نهايت این نشست با اعلام ضرورت ادامه بحث و تشکیل جلسات تخصصی با حضور متخصصان و اساتيد دانشگاه و تمام نهادهای ذی‌ربط (وزارت آموزش و پرورش، وزارت كشور، وزارت امور خارجه، مركز پژوهش مجلس شوراي اسلامي،...) برای تدوین راهکارهای عملیاتی به کار خود پایان داد.
